1905 var New York borg á mörkum útblástursfarartækja og tilkoma leigubílsins markaði verulega breytingu í borgarsamgöngum. Hinn táknræni guli leigubíll sem við þekkjum í dag átti enn eftir að koma á fót en hestdregnu leiguvagnarnir og fyrstu vélknúnu farartækin voru farin að ráða yfir götunum. Þessi umbreyting endurspeglaði öran vöxt borgarinnar og aukna eftirspurn eftir hagkvæmum samgöngumöguleikum þar sem íbúafjöldi hennar jókst og iðandi borgarumhverfi þróaðist. Leigubílainnréttingar frá 1905 voru oft með áberandi hönnun, með rúmgóðri til að hýsa farþega og eigur þeirra. Þessir fyrstu leigubílar voru venjulega málaðir í líflegum litum, skreyttir koparfestingum og tjaldhimnum til að verja farþega frá veðuröflunum.
Farartækin voru tákn framfara og veittu New York-búum nýfengið frelsi til að ferðast auðveldara um borgina. Þessi samgöngumáti varð samheiti við hraðskreiðan lífsstíl borgarbúa, sem gerði þeim kleift að fara yfir fjölfarnar leiðir borgarinnar og falin húsasund. Þegar leigubíllinn náði vinsældum varð hann nauðsynlegur þáttur í sjálfsmynd New York borgar. Um 1910 myndu nýjungar í bílatækni og uppgangur leigubílafyrirtækja umbylta samgöngum í þéttbýli enn frekar. Guli leigubíllinn, sem er undirstaða landslags borgarinnar, myndi brátt koma fram og treysta stöðu leigubílsins sem helgimyndatákn New York. Þessi þróun mótaði ekki aðeins hvernig New York-búar hreyfðu sig heldur setti einnig grunninn að hinu flókna og kraftmikla samgöngukerfi sem er í borginni í dag.
Heimild: Fengið að láni frá History pictures Facebook
Vagn Þýska bakarísins í Ballarat, Virginíu sirka 1895. Maður í bakaravagni sem tilheyrir búð R.U. Nicholls & Company sem líklega er regnhlífarfyrirtæki fyrir nokkur fyrirtæki og eitt bakarí.
Smíðaður einhvern tímann á 19. öld í Englandi og uppgerður vandlega 1978
Lítill Brougham tveggja manna smíðaður á Long Acre í London
Falleg og hefðbundin tígul eða -demantamunstur og virkilega hlýlegur( deep button). Gott að vera í með fóthitara á veturna. Hefur verið notaður í giftingum og kvikmyndum í nokkra áratugi.
Kostar aðeins kr: 542.000 ísl. Fyrir flutning. Einstaklega vandaður gripur.
Heimildir: Ben Gray á Facebook. Sem er líka eigandi og seljandi að þessum demanti. Myndir fengnar að láni hjá Ben Gray.
Concord vagn til sýnis á alþjóðafluvellinum í El Paso!
Á skiltinu stendur eftirfarandi:
Concord póstvagn #602 – Saga og menningararfur
Þessi níu farþega Concord langferðavagn var pantaður 25. mars 1899 af Mr. F.J. Woodside til heimilis í El Paso, Texas. Vagninn var smíðaður af Abbott & Dowing póstvagna
fyrirtækið Concord, NH og var fluttur 31. júlí 1899.
Á átjándu og nítjándu öld Ameríku varð póstvagninn aðalfarartækið að meirihluta beggja alda. Þrátt fyrir velgengni voru eldri póstvagnar mjög óþægileg farartæki oftast.
1827 breytti Concord-póstvagninn hlutunum svo um munaði. Til sögunnar komu leðurbelti/borðar undir yfirbygginguna sem kom með sveifluhreyfinguna sem gerði ferðalagið þolanlegra.
Með framþróun póstvagnsins uxu ræningjar og banditar. Með aukningu á ránum á gullæðistímabilinu gerðu eigendur miklar ráðstafanir til að vernda farþega og farangur.
Langferðavagnaeigendur réðu vopnaða verði og festu öryggisskápa og box við gólfið og réðu silfursmiði til að smíða járn utan um þá svo þyngd öryggisskápanna var ekki of mikil
fyrir ræningjana til að flytja. Með komu járnbrautanna byrjaði endir gullaldarskeiðs póstvagnanna. Concord-póstvagnaarfleifðin lifir áfram sem minnismerki um hughreysti frumkvöðla og hjálpaði til við að þróa landið okkar inn í framtíðina.
Texti og myndir Fengngið að láni frá Wagon Masters á Facebook Co Dave Mason
Teikning nr. I, táknar bæjarvagn, almennt talinn umfram alla aðra sem kjóla1– eða dómvagn2. Er vagninn sérstaklega skreyttur af þessu tilefni, þó að hann sé almennt notaður í öðrum tilgangi, þó að hann sé almennt notaður í öðrum tilgangi. Þessi vagn er af Frökkum kallaður Coupe3, enda í raun niðurskorinn vagn; hluti af framendanum er skorinn í burtu og aðeins eitt sæti eftir. Áhrifin eru ánægjuleg; línurnar á framendanum falla hver í aðra í tignarlegum sveigjum, og minnkandi hlutinn fyrir ofan gefur pláss fyrir lampann án þess að trufla útlínurnar. Að öðru leyti líkist vagninn bæjarvagninum sem áður er lýst. Hægt að gera sömu breytingar í þeim tilgangi að ferðast, þegar vagninn verður að póstvagni (post chase). — Á þessari teikningu mun glöggur áhorfandi uppgötva nokkra galla. Undirfjöðrin að framan er of lágt niður og fjarlægðin er of mikil á milli efri og neðri beygjunnar. C-fjaðririn að framan rís ekki tignarlega úr rokkernum4 sínum. Lykkjan að framan er ekki fínlega mjókkuð og er illa sett á yfirbygginguna. Afturhluti C-fjaðranna er líka gallaður og botninn á undirstöðu kúsksætisins (Salisbury-boot) hefur enga ákveðna línu. Neðsti bogaferill yfirbyggingarinnar er líka ójafn.
Svipaður vagn er smíðaður, án undirfjaðra og með hreyfanlegan fram- og afturenda hangandi í C-fjöðrunum; farþegar og farangur hvíla allt á C-fjöðrum. Á afturendanum er pallur fyrir tvo þjóna og á framendanum er pallur, sem getur borið kystil að innan. Á þaki yfirbyggingarinnar getur verið farangursbox (imperial)5 og í fremri enda vagnsins er fest stór aurhlíf klædd japönsku leðri; á milli þess og hússins er staðsetning fyrir kúskinn. Þetta formar að öllu leyti venjulegan póst Chariot (Post Chaise). Lamparnir eru svartir og færanlegir og hlíf yfir glerið á daginn.
Til notkunar í langferðum er hægt að færa sæti til og skipta út hamarsklæðissæti og fylgihlutum. Ef ekki er hægt að liggja endilangt inni í húsinu er hægt að taka neðri hluta framhliðarinnar af og lengja framendann í pall sem kallast svefnhús.(dormeuse)6. Sjá mynd.
Kjólavagn: Konur notuðu stundum þennan vagn frekar en að ganga uppstrílaðar í miklum kjólum. ↩︎
Eftirfylgni, eftirlit og ábyrgð á umsjón með meðferð lögfræðilegs máls fyrir skjólstæðing (með framkvæmd málsins). Fagleg ábyrgð er persónuleg. ↩︎
Imperial-vagninn var merktur innsigli um vald ættarinnar og var aðeins notaður við mikilvægustu atburði. Í fyrsta lagi var hann teiknaður af sex hvítum hestum frá Kladrub-keisarafola. Breyttist það snemma á 19. öld í átta. ↩︎
Skrifað af: René Ostberg Staðreindir rannsakaðar af skrásetjurum Encyclopedia Britannica Síðast endurskoðað 22 mars 2024
Írskir ferðalangar. Hirðingjabundinn þjóðernisminnihlutahópur, frumbyggjar á Írlandi. Írskir ferðalangar búa á Írlandi og víða um Stóra-Bretland, með smærri samfélögum í Kanada og Bandaríkjunum. Þeir hafa lifað sem sérstakur þjóðernishópur með sína eigin menningu, tungumál og gildi, aðgreind frá byggðum írskum samfélögum, um aldir.
Tungumál, menning og samfélag
Írskir ferðalangar tala ensku og eigið tungumál, þekkt ýmist sem Cant, Gammon eða Shelta. Cant er undir áhrifum frá írsku og hiberno-ensku og er enn að mestu óskrifað tungumál. Samkvæmt manntalinu 2016 bjuggu tæplega 31.000 írskir ferðalangar á Írlandi, eða 0,7 prósent íbúanna. Sögulega tengt dreifbýli Írlands, ferðalangar búa í dag aðallega í borgum, flestir búa í Dublin og nærliggjandi úthverfum, þar á eftir Galway og Cork.
Yfirgnæfandi rómversk-kaþólskir, írskir ferðalangar hafa tilhneigingu til að vera trúræknir með sterka trú á hefðbundnum lækningaaðferðum. Þeir hafa líka tilhneigingu til að giftast yngri og eiga stærri fjölskyldur. Meira en tuttugu og fimm prósent heimila írskra ferðalanga eru með sex eða fleiri einstaklingum, samanborið við um fimm prósent meðal almennings, og ferðamenn hafa næstum þrefaldan fjölda fjölbýlisheimila. Stór trygg fjölskyldunet eru afar mikilvæg í samfélögum írskra ferðamanna og veita stuðning og vernd gegn félagslegri útilokun og mismunun gegn ferðamönnum.
Írskir ferðalangar eru stundum ranglega kallaðir sígaunar. Þeir hafa engin erfðafræðileg tengsl við Rómafólkið. Ferðalangar voru líka almennt þekktir sem tinkers á Írlandi. Fengnir af hljóðinu sem verkfæri þeirra gerðu í málmi þegar margir ferðamenn unnu sem blikksmiðir. Bæði sígaunar og tinker eru talin niðrandi hugtök í dag.
Lýsingar á írskum ferðamönnum, allt frá jákvæðum til neikvæðra eða rómantískra staðalímynda, hafa lengi átt sér stað í írskri tónlist, bókmenntum og kvikmyndum. Margir hefðbundnir írskir þjóðlagasöngvarar, tónlistarmenn og sögumenn telja ferðamenn vera mikilvæga uppsprettu efnisskrár þeirra. Meðal þekktra ferðalanga í írskri tónlist eru söngvararnir Margaret Barry og Pecker Dunne og uilleann pipers Felix Doran, Finbar Furey og Paddy Keenan. Tveggja þátta gamanmynd leikskáldsins J.M. Synge The Tinker’s Wedding (1907) var byggð á sögu sem hann safnaði frá dreifbýlum Írum í Wicklow-sýslu. Írskar persónur ferðalanga hafa verið í kvikmyndum, svo sem Into the West 1992 og Snatch 2000, svo ekki sé nú minnst á Peaky Blinders sjónvarpsþættina. Skoska kvikmyndastjarnan Sean Connery var komin af írskum ferðalöngum í gegnum langafa fæddan í Wexford-sýslu sem flutti til Bretlands.
Í íþróttum hafa margir írskir ferðalangar eða fólk af írskum ferðamannaættum orðið hnefaleikameistarar, þar á meðal John Joe Nevin, ólympíski bantamvigtarboxarinn, írski millivigtarmeistarinn Andy Lee og breski heimsmeistarinn í þungavigt, Tyson Fury.
Atvinnuleysi er gríðarlega mikið meðal ferðalanga þó að ferðalangar vinni mun fleiri störf en áður, þar á meðal byggingarvinnu, malbikunar og landmótunar, endurvinnsluþjónustu, umönnunar og heilsugæslu og stjórnunarstarfa. Rasismi og mismunun gegn mönnum heldur áfram að hafa mjög áhrif á líf og stöðu ferðalanga á Írlandi. Ferðabörn eru með miklu lægri menntun, aðeins þrettán lokun framhaldsskóla og innan við eitt prósent í háskólanám. Það er mikill munur á aðgengi að heilbrigðisþjónustu milli ferðalanga og almennings. Ferðamenn upplifa hærri tíðni ungbarnadauða, lægri lífslíkur og hærri tíðni andlegra og almennra veikinda.
Saga
Uppruni írskra ferðalanga er óþekktur, þó að hirðingjar hafi verið til í gelískri menningu á Írlandi öldum saman fyrir landvinninga Englendinga. Erfðafræðilegar rannsóknir árið 2017 fundu út að ferðalangar eru komnir af sömu forfeðrum og innfæddir íbúar. Stofnarnir tveir skiptust fyrir um það bil 12 kynslóðum (eða 360 árum) síðan, sem leiðir til nokkurs erfðafræðilegs munar. Þessar niðurstöður afsanna langvarandi goðsögn um að ferðamenn hafi átt uppruna sinn í hungursneyðinni miklu á fjórða áratug síðustu aldar þegar margir voru á flótta frá heimilum sínum. Hungursneyðarkenningunni var haldið fram á 21. öldina til að reyna að þvinga ferðamenn til að setjast að og samlagast.
Að frátöldum hirðingjum hefur írska ferðamannamenningin langa tengingu við tónlist, viðskipti í fyrirrúmi og fjölskyldu- og skyldleikatengsl. Þegar ferðalangar fluttu á milli bæja tóku þeir með sér söngva og sögur. Einnig voru þeir tinsmiðir, vefarar, landbúnaðarverkamenn, byggingaverkamenn, búfénaðarsölumenn og blómasalar. Hnefaleikar voru einkar vinsælir og sýningar og markaðir voru mikilvægir fundarstaðir. Vel þekkt tákn ferðamannamenningarinnar var litríkt málaður, hestdreginn vagn með tunnu sem margir bjuggu og ferðuðust í.
Á tuttugustu öld varð aukin iðnvæðing á Írlandi til þess að margir ferðamenn urðu úreltir og leiðir til að búa til lífsviðurværi, þar sem plast kom í stað heimilishlutanna úr málmvöru sem ferðamenn höndluðu með og gerðu við og landbúnaðarvélar komu í stað þarfar landbúnaðarverkamanna og dráttardýra. Sífellt fleiri ferðalangar fluttu til Englands eða til borga á Írlandi vegna vinnu, sneru sér að því að selja brotajárn eða vinna á byggingarsvæðum. Hjólhýsi komu í stað hestvagnanna. Vegna blöndunar félagslegrar og lagalegrar mismununar á ferðamönnum, sérstaklega í húsnæði, menntun og atvinnu, tjölduðu margir við vegi, á túnum og á auðum byggingarlóðum.
1963 birti írska ríkisstjórnin skýrslu sína um ferðaþjónustu, sem kynnti þjóðarstefnu um að aðlaga ferðamenn að byggðum. Afleiðingin varð sú að ferðalangar voru fluttir frá vegköntunum og tjaldstæðum yfir á stöðvunarstaði sem reknir voru af sýslumönnum. Stöðvunarsvæðin urðu fljótt alræmd fyrir lélega aðstöðu sína staðsett á jaðri samfélaga, sem einangraði ferðamenn frá mörgum nauðsynlegum þjónustum. Á áttunda áratugnum var ferðafólki skipt í aðskilda skóla og er enn deilt um það í dag.
Upp úr 1980 varð til réttindahreyfing ferðamanna sem krafðist viðurkenningar á stöðu þeirra sem þjóðernisminnihlutahóps auk annarra, menningarlega viðeigandi húsnæðis og betri aðgangs að heilbrigðisþjónustu og menntun. Hagsmunahópar eins og írska ferðamannahreyfingin. Mynduðust þá Pavee Point og National Traveler’s Women Forum þrýstihóparnir. Á Norður-Írlandi voru írskir ferðalangar formlega viðurkenndir sem þjóðernislegir minnihlutahópar árið 1997 og síðan í Bretlandi árið 2000.
Equal Status Act frá 2000 gerði mismunun gegn ferðamönnum ólöglega á Írlandi. Hins vegar voru önnur lög eins og lögin um húsnæðismál (Ýmis ákvæði) frá 2002 (stundum kölluð lögin gegn innbrotum) glæpsamleg hefðbundnum lífsstíl þeirra. Árið 2017 unnu írskir ferðalangar stöðu þjóðernisminnihlutahóps í írska lýðveldinu.
,,Royal Alert Edward Wigan.” Stendur á skjaldar -skiltinu efst á yfirbyggingunni. Svo það mætti komast að þeirri niðurstöðu að vagninn sé á vegum kóngsins af Englandi. Vagninn virðist vandaður og snyrtilegur í frágangi. Lítið meira er hægt að segja því ekki fylgja meiri upplýsingar með aðrar en að myndin er tekin 1889.
Þessi vagn tilheyrði Marian drottningu Austurríkis sem var seinni eiginkona Filippus IV konungs. Um er að ræða eitt elsta varðveitta eintakið af því sem þekkt er sem „stóri vagninn”. Gerð af stórkostlegum lúxusvagni sem Frakkar smíðuðu fyrstir með varð vinsæll við konungshirðar um alla Evrópu. Flokkast vagninn í barokkstíl vegna stærðar hans. Nýjungin er að farþegarýmið er fulllokað með glerjuðum gluggum. Skreytingarnar eru víða snúningar og svanahálsar. Fjöðrunin er leðurbelti eða -borðar. Húsið var byggt milli 1670 og 1680 með lituðum hnotuharðvið og palo santo sem er og var notaður sem reykelsi, sennilega vegna lyktarinnar. Innréttingin er flauelsklæði útsaumað með silfurþræði.
Póstvagn að leggja úr hlaði með lögreglufylgd vegna gullflutninga 1908. Heimild: State Library W.A.
John Hampton landstjóri 1863. Dr John Hampton var landstjóri Vestur Ástralíu. Frá 28. febrúar 1862 eða 1862 til nóvember 1868. Myndin tekin snemma miðað við vagnáhugafólk. Áhugaverð fyrir vagnáhugafólk. Fann ekki mynd frá sama myndasmið með hestum. Hesta myndir ekki eins vinsælar? Vestur Ástralía var á þeim tíma með mjög líflega útflutningsverslun með hesta og frábæra hesta.
Mynd eftir Alfred Hawes Stone (1801-1873).
Myndin er varðveitt í ríkisbókasafn W.A. (Vestur Ástralíu)
Heimild: The Antique Carriage Collectors Club Facebook
Park Drag. Upprunninn í Englandi. Smíðaður af Brewster & Co. í New York. Raðnúmer 19786. Teikning númer 4207. Þessi vagn var upphaflega seldur J.H. Shults of NY árið 1893. Mr. Shults rak eitt stærsta bakaríið í Brooklyn að nafni John H. Shults Bakery Co. Vagninn var keyptur af Robinson-fjölskyldunni í Pennsylvaníu á uppboði og fór í uppgerð. Hann var endurmálaður í upprunalegum litum eins og upprunalega teikningin segir. Innréttingunni frá Brewster var haldið upprunalegri. Póstvagninn er seldur með lömpum, fimm dráttarjafnvægisbitum, dráttarþverbita, dragskóm, regnhlífarkörfu, uppstigs úr innan við hjól, samsettri svipu og fótbrettislampa framan. Hliðarljósin, stöngin og dragskórinn hafa fylgt vagninum frá upphafi. Vagninn var byggður á teikningu númer 4207 (er neðarlega á bls.) og ég hef hengt við mynd af þeirri teikningu sem er á skrá hjá Metropolitan Museum of Art í NYC. Carriage Journal til að fá grein eftir Merri Ferrell um teikningu númer 4207 og fleiri framúrskarandi verk, sem hefur verið fest aðeins nokkrum sinnum síðan það var endurreist. Til sölu og verðs sé þess óskað.
Til sölu í Belgiu í april 2023. Á aðeins kr: 1.850.000. Tilheyrði ríkustu fjölskyldu heims þá!
Copé staðsettur nálægt Londerzeel í Belgíu. Smíðaður af ríkustu fjölskyldu heims: Rothschild & Ellis. sem framleiddu Renault í byrjun bílaaldar og fram á 20. öldina. Smíðuðu líka utan um Mercedes, ásamt fleiri tegundum þann tíma. Æviágrip Rothschild
Þessi Coupé virðist vera upprunalegur ef dæma má af handfangi hurðarinnar og uppstiginu! Þessi mynd upplýsir okkur um franska bogann í framhornpóstinum sem var sér-frönsk aðferð í vagnasmíði. Takið eftir að lok er fest neðan í hurðina sem lokar yfir uppstigið og hlífir uppstiginu fyrir drullu og aur á ferðinni. Svo eru „rimlar“ fyrir hurðargluggunum til að auka næði inni í vagninum og stjórna ljósi og loftun.
Enginn vafi er á því að hann var smíðaður í París. Smíðaár ekki vitað. Sennilega í kringum 1900.
Vagninn er ekki uppgerður heldur er honum vel viðhaldið. Bastkarfan aftan á kemur vel út og hefur hátt notagildi. Á þessari mynd sjáum við enn betur hvernig hlífin yfir uppstiginu er frágengin.
Næs baksvipur en glugginn er í stærra lagi miðað við aðra Copué
Upprunalegir og fallegir lampar. Græni liturinn á vel við þennan virðulega vagn.
Hammer klæði sem klæðir af Kúsksætið á uppruna sinn í þegar vegirnir voru vegleysur og mikið var um bilanir í vögnunum, þá hafði Kúskurinn verkfærakistu undir sætinu sem í var hamar og önnur verkfæri tiltæk. Skrautlegt klæði var vafið um og yfir kassann til að fela hann. Tilvitnun í Gentleman´s Magazine 1795 vol. 65, page 109. Þegar langferðavagnar og Chariot´s komu fyrst fram forfeður okkar svo sparsamir sem þeir voru hlóðu byrgðum um borð fyrir fjölskyldur sínar með það fyrir augum að færa fjölskyldum sínu við heimkomuna til London. ,,The hamper“. Vafið í klæði var notuð sem geymsla ásamt því að vera sæti fyrir Kúskinn. Seinna breyttist fyrirbærið í kassa. Er þá örugglega þróun verkfæra kistunnar klædda skrautklæðum. Gæti jafnframt verið afleiðing hljóðbreytingar orðsin ,,armour -cloths”. Aftur er hér tilvitnun í bréf til bæjar blaðsins 1859: Fréttaritari skrifaði með tilvísan til orðsins: Í einni af lýsingum á eigum sýslumanns embættisins er orðið ,,hammer -klæði” notað í lýsingu á viðauka við Kúsksætið. Tilvísun endar.
Heimild: Svör vikuleg spurningar og svör. Replies a weekly journal of question and answer [vol. II., No. 35, Nov. 29, 1879. bls.138]
Þýðandi og skrásetjari: Friðrik Kjartansson Yfirlestur: yfirlestur.is