2002 afhjúpuðu fornleifafræðingar elsta þekkta tréhjól í heimi í mýrlendi nálægt Ljubljana í Slóveníu, sem nær yfir 5.150 ár aftur í tímann.
Þetta forna hjól varðveittist í blautri jörðu, ekki endilega á mannvænasta staðnum í dag, Ljubljana-mýrarnar voru í raun nokkuð lífvænlegar fyrir fimm þúsund árum.
Upprunalega var hjólið og eikaröxullinn hluti af uxakerru smíðuð úr aski og eik og snérist öxullinn. Samsetningin var svo endingargóð að hún var staðall fyrir evrópska hjólasmiði fram í byrjun 20. aldar. Ummál hjólsins er 72 sentimetrar1.
Spurningunni um hver fann upp hjólið er enn ósvarað, með vísbendingum sem benda til þess að það hafi komið fram sjálfstætt á mörgum svæðum. Þó að sérstakir uppfinningamenn/maður séu ekki þekktir virðist þróun hjólsins ekki vera ein bylting heldur smám saman uppsöfnun þekkingar, færni og aðlögunar með tímanum. Í mýrunum bjó nýaldarfólk sem var mjög hæft í að byggja hús á trésúlum í blautri jörðinni.
Fyrir 6000 árum þykir sannað að fólk hafi búið þar og kannski notaði það litla handvagna til að flytja uppskeruna milli staða ásamt því að koma upp verslunarleiðum.
Mismunandi menningarheimar mótuðu hjólið til að mæta einstökum þörfum þeirra, skapa sérstaka hönnun og notkun sem þróaðist hvor í sínu lagi, hver nýsköpun út af fyrir sig.
Næsta stóra nýjungin sem leit dagsins ljós var þegar Egyptar tóku heiðurinn og þróuðu pílárahjól fyrir um 4 þúsund árum. Fyrsta bandaríska einkaleyfið á hjólinu kom árið 1791, fljótlega eftir að einkaleyfislögin voru samþykkt í Bandaríkjunum. Hjólið og öxulinn er hægt er að upplifa í Borgarsafni Ljubljana ókeypis.
Sirka 1879. hestinn og Omini-vagninn í Mar del Plata, Buenos Aires-héraði. Áður höfum við talað um þennan ágæta ljósmyndara, sem við eigum ótal frásagnir um daglegt líf að þakka. José Christiano de Freitas Henriques Junior, fæddist árið 1832 í Portúgal og var betur þekktur sem Christiano Junior. Á þessari mynd sjáum við hann með heimilisrannsóknarstofu sína sem hann ferðaðist um landið á árunum 1878 til 1882. Vagninn er Break Omnibus1, einn af svokölluðum Capuchino.
Heimild: El caballo y el carruaje Facebook
Þýddi og skráði: Friðrik Kjartansson
Yfirlestur: malfridur.is
Break þýðir að framhásingin gat gengið undir (undirhlaup) svo vagninn gæti tekið krappari beygjur! ↩︎
Headley bakaravagninn með aðsetur í Andrews Street. Bakaríið var 1796. Svo var það tekið yfir af Pitcher 1940. Headley átti Pavilion kaffi á Westren Park og Anna, Thomas Headley systir rak það.
Smíðaður einhvern tímann á 19. öld í Englandi og uppgerður vandlega 1978
Lítill Brougham tveggja manna smíðaður á Long Acre í London
Falleg og hefðbundin tígul eða -demantamunstur og virkilega hlýlegur( deep button). Gott að vera í með fóthitara á veturna. Hefur verið notaður í giftingum og kvikmyndum í nokkra áratugi.
Kostar aðeins kr: 542.000 ísl. Fyrir flutning. Einstaklega vandaður gripur.
Heimildir: Ben Gray á Facebook. Sem er líka eigandi og seljandi að þessum demanti. Myndir fengnar að láni hjá Ben Gray.
Emily Glazer skrifaði í Wall Street Journal um tökur „The Hatful Eight”!
Skrif Emily Glazer í Wall Street Journal
Kurt Russel og Jennifer Jason í hlutverkum sínum.
Í komandi kvikmynd Quentin Tarantino,, The Hateful Eight“ kallaði upphafsatriðið á að vagn færi yfir vætusamt Wyoming-landslag. Fyrir kvikmyndagerðarmennina var þetta vandamálið. Hvar kaupir þú póstvagn?
Einn staður er rétt fyrir utan Letcher í S.D., 171 íbúi, þar sem Doug Hansen rekur 13 manna samsetningarlínu, smíðar og gerir við hestvagna.
Hans iðn gæti virst lenda á milli skips og bryggju en í raun er mikill uppgangur í viðskiptum.
Hann ætlar að smíða eða endurgera um 100 hestvagna á þessu ári og starfar við hlið búsins þar sem hann ólst upp. „Ég var forvitinn um týndu listirnar,“ segir Hansen.
Hanson segir að það taki hann að jafnaði um ár að koma sérsniðnum vagninum til skila og þeir séu á kjörverði eins og lúxusbíll. Þessi 56 ára gamli smiður er þekktur meðal áhugamanna um gamla vestrið, hann nýtur þess að panta í bak og fyrir, sem mun halda honum uppteknum langt fram á árið 2016.
Eitt af sköpunarverkum Hansens er að flytja á laugardag á árlegum fundi Berkshire Hathaway í Omaha í Nebraska, þar sem aðdáendur og fjárfestar frá öllum heimshornum munu fagna 50 ára afmæli Berkshire undir stjórn Warren Buffetts. Í sviðsvagninum, sem Wells Fargo & Co., ein stærsta hlutabréfaeign Berkshire, sér um, verða John Stumpf, forstjóri bankans, og Sharon Osberg, brúarfélagi Buffetts. Buffett segist hafa leyst af hólmi sæti sitt í fjórum sætum til að skapa pláss fyrir tvær frænkur sínar sem voru „mjög spenntar“ fyrir tilboðinu.
Hansen er einnig hæstánægður. „Það er mikill heiður að fá að kaupa eitthvað úr verslun frá ökrum Suður-Dakóta,“ segir hann, „og enda í því að vera hápunktur á Wall Street, ef svo má að orði komast.“
Hann segir að Touring Concord-vagn, sem Hansen smíðaði, hafi eitt sinn ferjað Vilhjálm Bretaprins og eiginkonu hans, Kate hertogaynju af Cambridge. Fuji Safari Park í Japan pantaði smáhestavagn sem hægt var að draga með smáhestum til að flytja börn um hluta garðsins með vestrænu þema.
Milli viðskiptavina Hansens má einnig finna milljarðamæringinn Joe Ricketts sem stofnaði miðlunarfyrirtækið TD Ameritrade. Ricketts bað Hansen um að smíða fyrir sig fjólubláan „sýningarvagn“ sem svipaði til póstvagns. Ricketts sendi honum fjólubláa rúðustrikaða skyrtu sem hann var viss um að myndi gera vagninn sinn glæsilegan á Calgary Stampede, árlegu kanadíska ródeómóti.
Hansen var mótfallinn: Fjólublátt farartæki væri ekki sögulega nákvæmt. Ricketts bað litaráðgjafa tískuhússins að skipta sér af og eggaldinliturinn fékk að ráða.
Hansen prófaði sig áfram með liti í marga mánuði. Fjórtán málningarhjúpur gáfu loks viðunandi lit, nálægt eggaldini. „Þetta var konunglegt,“ segir hann. „Þetta var ríkt.“
„The Hateful Eight“ Auglýsingabútur myndband!
Vagninn kostaði um 50.000 dollara og virkaði eins og keppnisgripur. Sex hesta keppnisgripurinn vann Calgary Stampede keppnina árin 2010 og 2011.
Ricketts, sem á fjölskylduna Chicago Cubs, segist dreyma um að biðja Hansen um að smíða fyrir sig „matreiðsluvagn“, handhægt eldhús sem kúabændur nota úti á túni, og „hirðavagn“ fyrir gesti næturlangt.
Ricketts, sem á fjölskylduna Chicago Cubs, segist dreyma um að biðja Hansen um að smíða fyrir sig „matreiðsluvagn“, handhægt eldhús sem kúabændur nota úti í auðninni, kúrekavagn (chuckwagon), og „fjárhirðingjavagn“ fyrir gesti næturlangt.
Hansen segir að stundum haldi fólk að hann sé fullur af bulli þegar hann lýsir starfi sínu. Flestir telja að hestvagnaiðnaðurinn hafi horfið af plánetunni fyrir meira en hundrað árum, segir hann.
Það hefði kannski horfið úr Suður-Dakóta ef Hansen hefði ekki lært hestamennsku frá afa sínum, leðursmíði frá móður sinni og hvernig á að nota suðu- og trésmíðaverkfærin á búgarðsverkstæði föður síns. „Auðlindir fyrir skapandi iðnaðarmann voru á puttanum á mér,“ segir Hansen.
Um 1970 deildu gamlir menn fréttum af viðgerðum á hjólum hestvagna. Fljótlega bárust fréttir af því að Hansen gæti gert við hestvagna og nágrannar fóru að koma með verkefni. Hann sótti fornverkfæri á flóamarkaði og bjó önnur til þau eftir þörfum. Í fyrstu sagðist hann hafa rukkað um 10 dollara á tímann.
Verk hans seljast nú á hærra verði en nýr Chevy Silverado með dæmigerðan hámarkshraða um 12 mílur á klukkustund. Hann er meðal fárra vagnsmíðamanna sem stunda starf sem skilar ánægju og skemmtun.
Jimmy Wilson í Paradise í Texas tók við rekstri tengdaföður síns og er nú í samstarfi við Amish „hjólasmið“ í Montgomery í Indiana. Þeir sérhæfa sig í hefðbundna Concord. „ Kadillakks kagga allra vagnanna“ segir Wilson en verðmiðinn er allt niður í lágar sex stafa tölur.
Wells Fargo er einnig viðskiptavinur, segir Wilson. Fyrirtækið í San Francisco, sem er stærsti banki landsins að markaðshlutdeild, eyðir miklum fjármunum í að hampa sögulegri tengingu vörumerkis síns við bandaríska vestrið. Þar eru 24 eftirlíkingar af vagninum, 16 frumgerðir og 14 verktakar sem stjórna póstvagninum í skrúðgöngum og viðburðum fyrirtækja, segir Beverly Smith, yfirmaður söguþjónustu Wells Fargo.
Bankinn vill ekki gefa upp hversu miklu hann eyðir í póstvagnasýningar en í fyrra voru þau yfir 800.
Tarantino er annar viðskiptavinur sem hefur verið mjög hátt skrifaður. Eftir að hafa gert fjölda kvikmynda sem spanna glæpi, hrylling og stríð, sneri leikstjórinn sér að kvikmyndum í vestrænum stíl og byrjaði á kvikmyndinni Django Unchained árið 2012.
Fyrir „The Hateful Eight“ skoðuðu Tarantino og starfsmenn hans um 20 sviðsmyndir póstvagnahugmynda og komu sér upp líkani sem hann smíðaði og hefur vísundamálað á hliðina, segir Rusty Hendrickson, yfirhandritshöfundur myndarinnar sem The Weinstein Company gerir ráð fyrir að komi út síðar á þessu ári.
Póstvagninn (leikmunurinn) úr ,,The Hateful Eight“
Sumum áhafnarmeðlimum fannst blóðrauði vagninn með gulum afskurði „of fallegur“ en hann stóð af sér margra kílómetra torfæru í Telluride í Colorado. Stjörnuleikarnir Kurt Russell og Samuel L. Jackson léku í kvikmyndinni.
Tarantino hreyfði ekki svip við 90.000 dollara verðmiðanum, segir Hendrickson, og dásamaði póstvagninn.
Heimild: The Antique Carriage Collectors Club Facebook
Park Drag. Upprunninn í Englandi. Smíðaður af Brewster & Co. í New York. Raðnúmer 19786. Teikning númer 4207. Þessi vagn var upphaflega seldur J.H. Shults of NY árið 1893. Mr. Shults rak eitt stærsta bakaríið í Brooklyn að nafni John H. Shults Bakery Co. Vagninn var keyptur af Robinson-fjölskyldunni í Pennsylvaníu á uppboði og fór í uppgerð. Hann var endurmálaður í upprunalegum litum eins og upprunalega teikningin segir. Innréttingunni frá Brewster var haldið upprunalegri. Póstvagninn er seldur með lömpum, fimm dráttarjafnvægisbitum, dráttarþverbita, dragskóm, regnhlífarkörfu, uppstigs úr innan við hjól, samsettri svipu og fótbrettislampa framan. Hliðarljósin, stöngin og dragskórinn hafa fylgt vagninum frá upphafi. Vagninn var byggður á teikningu númer 4207 (er neðarlega á bls.) og ég hef hengt við mynd af þeirri teikningu sem er á skrá hjá Metropolitan Museum of Art í NYC. Carriage Journal til að fá grein eftir Merri Ferrell um teikningu númer 4207 og fleiri framúrskarandi verk, sem hefur verið fest aðeins nokkrum sinnum síðan það var endurreist. Til sölu og verðs sé þess óskað.
Fallegra handverk og smíði sér maður varla lengur!
Glæsilega bólstraður að innan með „Gimsteinamynstrinu“.
Töluvert ílagt í innréttingunni.
Úr eða klukku uppstigi fyrir innan hjólið (toeborde wach and case)
Á teikningunni má sjá: Keðju (drag shoe) sem hangir undir vagninum, látin dragast á eftir vagninum niður brekkur til að halda á móti undanhaldinu. Þaðan kemur líklega nafnið á vagninum „Drag“.
Pöntunarseðillinn fyrir farartækið með fylgihlutum.
Alþýðuvagn smíðaður í Noregi milli 1850–1925. Líkist vagninum hans Emils í Kattholti.
Ekki er til heimild fyrir árgerð þessa eintaks sem alþýðuvagn eða heimilisvagn er smíðaður. Aldurinn er einhver staðar á bilinu 99 til 174 ára. Voru vagnarnir smíðaðir í Noregi á því tímabili. Hér er það sem til er um hann: Kjökkenvogn eða eldhús vagn frá Grimstad. Heimildin sem fyrri eigandi fræddi mig um. Til Íslands kom hann með Herjólfi sem kom frá Noregi úr slipp 1996.
Heillegur og tilbúinn í dekrið sem mér vonandi veitist að fá að fást við. Ekki hefur þótt ástæða til að „eyða“ í bremsur eða önnur þægindi fyrir alþýðuna. Holt fyrir okkur að sjá fyrir sér ferðalög á þennan máta. Takið eftir hvernig hjólbarðinn er samsettur. Festur saman! Járnvinnan á bekkjaburðarvirkinu er í senn einföld, snjöll og langt umfram amerísku útfærsluna sem er seinleg og flókin í smíði en samt falleg að mínu mati.
Sjást vel á aftara sætinu, armhvílunni og nabbinn sem heldur yfirbreiðslunni fyrir farþega en oftar en ekki var yfirbreiðslan kindagæra.
Blessuð jólin koma einu sinni á ári. Skreytum þennan aldursforseta. Vagninum og skapara hans til heiðurs
Járnverkið eða járngrindin er bara með ágætum í Eldhúsvagninum. Það verður gaman að sandblása og breyta til hins betra.
Myndir af svipuðum eða eins vagni í Noregi
Sést vel hvernig undirhlaupið kemur upp úr gólfinu. Svo eru dráttarkjálkarnir tengdir beint inn á fimmta hjólið í stað þess að á mínum vagni er tengt í fjaðrirnar að framan.
Til sölu: Ásett verð Ísl kr. 242.000 — (2023)
Í Noregi er svipað loftslag og á Íslandi og því er gamla góða gæran velkomin þegar kalt er. Sérstakir nabbar eða pinnar eru á armhvílunum á sætunum til að krækja gærunni á svo hún haldist á sínum stað.
Vagn með svipaðri hönnun og yfirbragði er næstum alveg eins. Þar eru meira að segja bólstraðir bekkir, bara sófi. Undantekningin er undirhlaupið fyrir framhjólin í beygju, framhjólin því stærri. Vagnasmiður í Noregi sem heitir/hét Omnia er skrifaður af þessum og fleirum. Er skapari norska vagnsins fundinn?
Fortíðin er heillandi að mér finnst. Fátæktin var líka mikil. Ég gæti hugsað mér heim án fátæktar en að öðru leyti eins og á sautjándu, átjándu og nítjándu öldinni. Án fátæktar en með als nægtum án spillingar jarðarinnar okkar.
Dayton Brett heitir þessi vagna gerð, sem er yfirgerð í þessum ákveðna stíl. Dayton er svo undirheitið frá framleiðandanum. Það er engin lýsing á vagninum í bæklingnum. En ég vona að ég finni góða lýsingu sem ég set þá hér inn. Erfitt að sjá á svona léglegri mynd en sennilega er vagninn á Sarven nöfum. En við sjáum að vagninn er með fjögra boga vandaðan topp, einfalt uppstig. Engar bremsur eru sjáanlegar. Vagninn er á þver fjöðrum að aftan en langsum fjöðrum að framan, sem liggja samsíða langhlið vagnanna. Varð svo ofan á í hönnun síðar. Svo er vagninn byggður á körfu (Perk) sem kallað er.
Ég ætla að kallan hann Ernie vegna þess að það er plata á honum með því nafni en það er samt trúlega nafn eigandans en vagninn er óþekktur að gerð.
Vagninn hefur veitt sæmilegt skjól á þrjá vegu þegar gardínurnar hafa verið niðri og festar.Hér sést fallegt bogalagið á vagn körfunni bæði ofan og neðan. Svo er hún beygð á þvervegin með aukasveigju.Vel skreyttur en þarfnast alsherjar yfirhalningar með mikilli vinnu.Ernie sennilega nafn húsbónda fjölskyldunar en við köllum vagninn bara Ernie af því að hann er óþekktur!Nafn fjölskyldunar sem átti vagninn og hann var smíðaður fyrir 1897.Festingar fyrir aukasæti/bráðabrygðasæti.Ekki alltaf sem maður sér svona góðar og nákvæmar merkingar frá framleiðanda/smið.
Myndin er tekin fyrir utanC.R. Ritenour, Livery, Feed & Sale Store í McKinney, Texas. Crouch er með höndina á stillingunni fyrir gas logan á gas lampanum uppi á vagninum. Netið sem við sjáum á hestunum er kallað flugunet. Heimild: Fengið að láni frá Traces of Texas Facebook.
Stílhrein með út skiptanlegu sæti og með viðbætur í toppi. Fremra sætið brotið saman aftur á bak og aftara sætið er hægt að taka, eins og sést á mynd númer 54 B. Þægileg og passleg fyrir tvær persónur. Þegar eitt sæti er notað er hægt að brjóta saman toppinn upp. Er hægt að breyta á einni mínútu. Sarven nöf sjáum við líka. Svo er líka hægt að fá þessa kerru (buggy) með tveimur föstum sætum, sama útlit. Það er ekki minnst á það í lýsingunni á kerrunni en það eru greinilega lampar á henni. Bremsur ekki sjáanlegar. Þessi vagn er á þver fjöðrum, ekki hliðar fjöðrum sem lágu samsíða langhlið vagnanna. Varð svo ofan á í hönnun síðar
Langferðavagn byggður á körfu með aftur draganlegum topp. Strengurinn aftan á yfirbyggingunni með dúsk á endanum notaður til að draga toppinn aftur. Sagður léttur. Þetta er síðasta listaverkið í bæklingnum en ekki síst. Fallegar línur, góð hönnun og hlutföllin góð. Hann er ágætlega skreyttur með lykkjum, útskurði ásamt S- laga skrauti aftan og ofan við sporöskjulaga gluggann í yfirbyggingunni. Búinn Sarven nöfum. Lampa, fjaðrir langsum og skrautlistar sem mynda línur í yfirborði yfirbyggingarinnar. Svo eru uppstigin skreytt með lykkjum. Lykkjur yfir fjöðrum og undir Kæti sem eru stífur í leiðinni. Karfan (the perk). Stöngin milli öxlanna er hvoru tveggja í senn, þaggar skröltið og tekur hliðar sveiflur. Tók hliðarsveifluna af vagninum í akstri. Skrautið yfir dyrunum og gluggunum smekklegt svo undir hlífinni (dash) fyrir ofan 5 hjólið. Bremsur ekki sjáanlegar. Skorin undir. Í heildina er þessi vagn hreint Listaverk. Þýðing og Skrásetning: Friðrik Kjartansson Yfirlestur: Yfirlestur.is
Smíðaður snemma á 20. öldinni. Fannst í vöruhúsi Marshall Fields og var uppgerður af Ernie Schwartz sem sýningarvagn á safn. Kistan aftan á getur verið fjarlægð til að halda virðingu við upprunann, hönnunina og raunveruleika þess tíma þegar vagninn var smíðaður. Undirskurðurinn (under cut) sést vel á myndinni undir Kúsksætinu. Heiti vagnsins á frummálinu: Studebaker extension-front Brougham Staðsettur Homer Glen, Illinois L, USA
Heimild: Myndir fengnar að láni frá Antique Carriage Facebook
Brougham vagnarnir urðu vinsælir víða um heim og margir vagnasmiðir og framleiðendur tóku þá upp á arma sína. Enda ákveðin framför þegar þeir komu fram fyrst í Bretlandi um 1838. Þaðan var fyrirmyndin fengin frá Frakklandi sem er eiginlegur uppruni þessarar gerðar. Viktoría Englandsdrottning fékk sér unninn Brougham handa sér. En þá til á safni Royal fjölskyldunnar.
Topp ástand Nýmálaður og bólstraður. Er með skiptisæti/bráðabrygðasæti. Lampar og yfirbreiðsla innifalin verð $5500. Ef við horfum vel sjáum við ,,Undirskurð” (cut under) undir Kúsksætinu sem hleypir framhjólunum undir vagninn við krappar beygjur. Staðsett í Scottsville, New York
Heimild: Mynd fengin að láni frá Carriages for sale and wanted north America only FacebookEkki er minnst á smíðaár eða aldur.
Framleiddur af Thomas Stell, vagna og yfirbyggingasmið 1909!
Verð £2300. Takið eftir hversu fjaðrirnar eru ofarlega til að kerrugólfið geti verið sem næst jörðu svo þægilegra sé að lest svínin á fæti. Bremsur eru ekki sjáanlegar.
Fallegur Stevenson frá Lemington Veiði -hundavagn. Hentar hvort sem er einum eða pari, tekur upp í 15 veiðihunda. Er með dráttarstöng og svanahálsasköftum Smíðaður nálægt 1900. Dökkgrænn. Tilbúinn til keppni. Létt og fínn, hentar bæði smáhestum og venjulegum hestum í Englandi. Hjól frá Warner. Sýningarvagn undanfarin þrjú tímabil í ,,Private Driving & Attelege” klúbbinum. Fínir lampar. Verð £ 6000.
Surrey, ekki talað um aldur, lítið notaður. Vandaður vagn í alla staði.
Surrey vagnar eru hurða lausir fjögra hjóla, vinsælir í USA á 19 og 20 öldinni. Venjulega tveggja sæta fyrir fjóra farþega. Surrey var með nokkrar mismunandi gerðir af blæjum/húddum segl eða Parsol (notað í regnhlífar) oft með kögri. Sætahefð þessarar gerðar voru með renndum pílárum í baki oftast bólstruð sæti. Nafnið er komið frá Surrey á Englandi.
Framleiddur af Thomas Stell, vagna og yfirbyggingasmið 1909!
No 1. 1– Stærð yfirbyggingar 353,68 m x 170,7 m Verð £ 5500 No 2. 2- Stærð yfirbyggingar 396,24 m x 182,88 m Verð £ 6400 No 3. 3- Stærð yfirbyggingar 445,08 m x 211,68 m Verð £ 7200 No 4. 4- Stærð yfirbyggingar 487,68 m x 213,12 m Verð £ 8000 Með bremsum og fjöðrum. Skaft fyrir tvo hesta er innifalið í verði. Niðurtekin afturöxull til að geta aftur fellt gólfið niður til frekara rýmis.
Framleiddur af Thomas Stell, vagna og yfirbyggingasmið 1909!
Verð £ 3810. Sendiferðavagn sem flutti sælgæti og gotterí, líklega líka konfekt, annaðhvort í búðirnar eða til almennings. Útbúinn með lömpum og letur útfært í listrænum stíl úr gæða enskri gyllingu. Góð uppstig, vönduð hlíf framan við kúskinn, fjaðrir þrjár, ein þversum aftan tengd við enda beggja langsum fjaðranna og falleg skreyting í þaki yfir kúskinum og neðarlega á miðri hlið. Stærð yfirbyggingar: Lengd 152,4 cm x breidd 1097,28 cm x hæð 121,92 cm
