Sirka 1879. hestinn og Omini-vagninn í Mar del Plata, Buenos Aires-héraði. Áður höfum við talað um þennan ágæta ljósmyndara, sem við eigum ótal frásagnir um daglegt líf að þakka. José Christiano de Freitas Henriques Junior, fæddist árið 1832 í Portúgal og var betur þekktur sem Christiano Junior. Á þessari mynd sjáum við hann með heimilisrannsóknarstofu sína sem hann ferðaðist um landið á árunum 1878 til 1882. Vagninn er Break Omnibus1, einn af svokölluðum Capuchino.
Heimild: El caballo y el carruaje Facebook
Þýddi og skráði: Friðrik Kjartansson
Yfirlestur: malfridur.is
Break þýðir að framhásingin gat gengið undir (undirhlaup) svo vagninn gæti tekið krappari beygjur! ↩︎
Headley bakaravagninn með aðsetur í Andrews Street. Bakaríið var 1796. Svo var það tekið yfir af Pitcher 1940. Headley átti Pavilion kaffi á Westren Park og Anna, Thomas Headley systir rak það.
Slökkidæla um borð í vagni til slökkvistarfa í Póllandi. Smíðaár 1900. Smíðaland Þýskaland og kostaði 1570 þýsk mörk árið 1900.
Vagninn er númer: 198 í catalog-bæklingnum frá verksmiðjunni. Vatnspumpan er 120 mm. Sem sogar um borð vatn ásamt því að sprauta frá sér og er handkröftuð
Sætin eru svo skápar í leiðinni.
Handfang fyrir dælingu um borð og sprautun á eldin. Pláss fyrir fleiri en tvo dælupersónur.
Bremsusystemið er öflugt og lipurt.
Tromlan sem geymir slönguna.
Festing fyrir ljósker/lampa sem festist við sætið.
Skápar fyrir öll verkfæri sem þörf er á í útkalli.
1905 var New York borg á mörkum útblástursfarartækja og tilkoma leigubílsins markaði verulega breytingu í borgarsamgöngum. Hinn táknræni guli leigubíll sem við þekkjum í dag átti enn eftir að koma á fót en hestdregnu leiguvagnarnir og fyrstu vélknúnu farartækin voru farin að ráða yfir götunum. Þessi umbreyting endurspeglaði öran vöxt borgarinnar og aukna eftirspurn eftir hagkvæmum samgöngumöguleikum þar sem íbúafjöldi hennar jókst og iðandi borgarumhverfi þróaðist. Leigubílainnréttingar frá 1905 voru oft með áberandi hönnun, með rúmgóðri til að hýsa farþega og eigur þeirra. Þessir fyrstu leigubílar voru venjulega málaðir í líflegum litum, skreyttir koparfestingum og tjaldhimnum til að verja farþega frá veðuröflunum.
Farartækin voru tákn framfara og veittu New York-búum nýfengið frelsi til að ferðast auðveldara um borgina. Þessi samgöngumáti varð samheiti við hraðskreiðan lífsstíl borgarbúa, sem gerði þeim kleift að fara yfir fjölfarnar leiðir borgarinnar og falin húsasund. Þegar leigubíllinn náði vinsældum varð hann nauðsynlegur þáttur í sjálfsmynd New York borgar. Um 1910 myndu nýjungar í bílatækni og uppgangur leigubílafyrirtækja umbylta samgöngum í þéttbýli enn frekar. Guli leigubíllinn, sem er undirstaða landslags borgarinnar, myndi brátt koma fram og treysta stöðu leigubílsins sem helgimyndatákn New York. Þessi þróun mótaði ekki aðeins hvernig New York-búar hreyfðu sig heldur setti einnig grunninn að hinu flókna og kraftmikla samgöngukerfi sem er í borginni í dag.
Heimild: Fengið að láni frá History pictures Facebook
1910 fangar mynd af Sam Stragg og konu hans standa stolt við hlið vagnsins, með nafni Red Bluff Steam Laundry. Þessi ljósmynd frá Tehama County, Kaliforníu, gefur innsýn inn í líf frumkvöðla snemma á 20. öld sem gegndu mikilvægu hlutverki í samfélögum sínum. Vagninn táknar tengslin milli staðbundinna fyrirtækja og hversdagslífs íbúa og sýnir mikilvægi þjónustu eins og þvottahúss á þeim tíma. Skuldbinding Stragg-fjölskyldunnar við vinnu sína endurspeglar þann dugnaðaranda sem einkenndi marga smábæi í Kaliforníu. Þessi mynd er varðveitt af Tehama-sýslubókasafninu og þjónar sem vitnisburður um ríka sögu og frumkvöðlaanda svæðisins.
Heimild: Fengið að láni frá Nature Lovers Facebook
Vagn Þýska bakarísins í Ballarat, Virginíu sirka 1895. Maður í bakaravagni sem tilheyrir búð R.U. Nicholls & Company sem líklega er regnhlífarfyrirtæki fyrir nokkur fyrirtæki og eitt bakarí.
3. september 1758 stóð José I konungur frammi fyrir dramatískasta augnabliki stjórnartíðar sinnar. Þegar hann var á ferð eftir annarri götunni í útjaðri Lissabon, eftir meintan fund með Teresu de Távora og Lorena, var ráðist á vagninn hans (sege) á hrottalegan hátt af þremur vopnuðum skúrkum, sem skutu á farþegana. Þrátt fyrir alvarleika árásarinnar hlaut konungurinn aðeins áverka á handlegg og kúskurinn, alvarlega slasaður, tókst að aka konungi aftur til Ajuda á öruggan hátt. Það var aldrei sannað að atlagan væri sérstaklega árás á konunginn. Þegar þú heimsækir MNCoches geturðu fundið vagn svipað þeim sem flutti konunginn. Þessi tiltekni vagn virðist vera með „gleraugu“ að framan, þess vegna heitir það… Komdu og sjáðu það! Yfirskrift: Fyrri myndin er endurgerð á allegórískri teikningu sem sýnir meinta árás á D. José I, eftir Francisco Vieira de Matos (1699-1783), í Lissabon-safninu. Önnur myndin sýnir ‘Sege dos Oculos’1, til sýnis í samgöngusafni Portúgal, svipað vagninum sem var með konunginn um borð aðfaranótt 3. september.
Teikning Francisco Vieira de Matos (1699-1783), í Lissabon-safninu af atvikinu!
Svipaður vagn og konungurinn var farþegi í við árásina!
Fylgdu augunum: Ef þýtt er beint yfir á ensku ,,Follow the Eyes”. ↩︎
Smíðaður einhvern tímann á 19. öld í Englandi og uppgerður vandlega 1978
Lítill Brougham tveggja manna smíðaður á Long Acre í London
Falleg og hefðbundin tígul eða -demantamunstur og virkilega hlýlegur( deep button). Gott að vera í með fóthitara á veturna. Hefur verið notaður í giftingum og kvikmyndum í nokkra áratugi.
Kostar aðeins kr: 542.000 ísl. Fyrir flutning. Einstaklega vandaður gripur.
Heimildir: Ben Gray á Facebook. Sem er líka eigandi og seljandi að þessum demanti. Myndir fengnar að láni hjá Ben Gray.
Concord vagn til sýnis á alþjóðafluvellinum í El Paso!
Á skiltinu stendur eftirfarandi:
Concord póstvagn #602 – Saga og menningararfur
Þessi níu farþega Concord langferðavagn var pantaður 25. mars 1899 af Mr. F.J. Woodside til heimilis í El Paso, Texas. Vagninn var smíðaður af Abbott & Dowing póstvagna
fyrirtækið Concord, NH og var fluttur 31. júlí 1899.
Á átjándu og nítjándu öld Ameríku varð póstvagninn aðalfarartækið að meirihluta beggja alda. Þrátt fyrir velgengni voru eldri póstvagnar mjög óþægileg farartæki oftast.
1827 breytti Concord-póstvagninn hlutunum svo um munaði. Til sögunnar komu leðurbelti/borðar undir yfirbygginguna sem kom með sveifluhreyfinguna sem gerði ferðalagið þolanlegra.
Með framþróun póstvagnsins uxu ræningjar og banditar. Með aukningu á ránum á gullæðistímabilinu gerðu eigendur miklar ráðstafanir til að vernda farþega og farangur.
Langferðavagnaeigendur réðu vopnaða verði og festu öryggisskápa og box við gólfið og réðu silfursmiði til að smíða járn utan um þá svo þyngd öryggisskápanna var ekki of mikil
fyrir ræningjana til að flytja. Með komu járnbrautanna byrjaði endir gullaldarskeiðs póstvagnanna. Concord-póstvagnaarfleifðin lifir áfram sem minnismerki um hughreysti frumkvöðla og hjálpaði til við að þróa landið okkar inn í framtíðina.
Texti og myndir Fengngið að láni frá Wagon Masters á Facebook Co Dave Mason
Næsta skref, hins vegar, í framförum langferðavagnasmíði væri að nota betri yfirbyggingu en aðeins vagn. Þannig var það með hestaburðarrúm.
Mynd 9. Burðarrúm fyrir hesta.
Þau voru löng og mjó — nógu löng til að maður gæti hallað sér í þeim — og ekki breiðari en breidd hestanna milli stanganna sem voru settar hver sínu megin við hestana. Stangirnar voru um 1.21,92 til 1.52,4 metra langar og tveggja til 0,76,2 metrar að ystu breidd, með lágum hliðum og hærri endum. Inngangurinn var í miðjunni, beggja enda, hurðirnar mynduðust stundum með rennispjaldi og stundum einfaldlega með þverslá. Uppstingin voru úr leðri eða járnlykkjum, þær síðarnefndu voru á hjörum til að snúa upp þegar burðarrúmið var sett á jörðina.
Efri hlutinn var myndaður með nokkrum breiðum trébogum, sem voru sameinaðir að ofan í fjórum eða fimm rimlum, og yfir allt var settur tjaldhiminn sem opnaðist í miðjunni, á hliðum og endum, fyrir loft og ljós. Fyrstu skemmtivagnayfirbyggingarnar voru gerðar á svipaðan hátt og burðarrúmin, en frekar lengri og breiðari, með svipuðum hurðum og/eða útgöngum. Þessar yfirbyggingar þróuðust smám saman meira skreyttar með útskurði og trébogarnir skiptust út fyrir stólpa eða lóðréttar stangir, en endar þeirra voru skreyttir málmrósettum eða útskornum dýrahausum og gyllingum. Ég hef ekki fundið neina ákveðna dagsetningu þegar þessar yfirbyggingar voru fyrst hengdar upp á spelkur eða leðurbönd/ólar.
Upphenging hengirúms við burðarstólpa vagns og burðarrúms úr aktygjum hestanna myndi hins vegar benda til þess að þessar endurbættu yfirbyggingar séu hengdar út frá svipuðum burðarstólpum. Ég hef séð á mjög fornu olíumálverki, í Nürnberg, tvo vagna eins og ég hef lýst, með útskornum og gylltum lóðréttum burðarpóstum bæði fyrir framan og aftan yfirbygginguna; efri hluti yfirbygginganna er með útskornum ferningum á miðjum hliðum sem eru gerðir fyrir tilfærslu yfir toppinn, og ökumaðurinn situr fyrir utan vagninn á milli burðarpóstanna/súlanna.
Mynd 10. Giftingarvagn hertogans af Saxony.
Við höfum hins vegar í Coburg, höfuðborg Saxe-Coburg (seinna Edinburgh, Englandi), varðveitt nokkur forn farartæki, sem eru með þeim elstu í Evrópu. Eitt þeirra var smíðað í tilefni brúðkaups kjörforsetans af Saxlandi, John Cassimír hertoga, árið 1584, og Önnu af Saxlandi. Hann er með leðurböndum/borðum/breltum og háum hjólum, sem mæla 1.42,44 metra og afturhjólin 1.52,04 metrar á hæð; fjarlægðin frá miðju til miðju öxlanna er 3,19,32 metrar. Útskornu burðarpóstar/súlur, sem yfirbyggingin hangir í af leðurólunum/beltunum/borðunum, eru greinilega þróaðir út frá almennum stöðlum vagna. Yfirbyggingin er 1,93,04 metra löng, en aðeins 0,91,44 metrar á breidd. Uppstigin eru nú horfin. Hjólin eru með viði en yfir samskeyti hjólbarðans/félaganna eru litlar járnplötur um 25,4 sentimetra langar.
Teikning sögð af Walter Rippon vagni Maríu 1555
Þessi langferðavagn er ekki sá eini. Það er annar, aðeins lengri og stærri, smíðaður fyrir annað hjónaband hertogans, árið 1599, með frú Margaret. Það er líka minni vagn smíðaður fyrir hertogann John Frederick, strax árið 1527, fyrir hjónaband hans og Sybilla frá Cleves. Þessi litli langferðavagn var sýndur í ár (1876) á listasýningunni í München; upprunalegu járnuppstygin eru enn á vagninum.
Það eru líka tvær litlar langferðavagnayfirbyggingar, sem hægt er að sjá í Verona (1877) og eru sýndar í Palace Sarego Allighieri, með frásögn um að þau hafi verið notuð af skáldinu Dante. segir sagan.
Mynd 11. Vagn Dante. Segir sagan.
Gozzadini greifi skrifar um forna vagna og vegna skjaldarmerkjaskjaldar sem enn er á einum vagninum hafi hann fundið út að smíða árið 1549, fyrir hjónaband Ginevra, síðasta af kynþætti Dante Allighieri, við greifann Marc Antonio frá Sarego. Þessi langferðavagn, eins og sést á mynd 11, er fallega lagaður og skreyttur. Báðir eru aðeins beinagrindaryfirbyggingar og þurfti að hylja til að forðast sól eða rigningu, með leðri, klút og silkigardínum. Það eru forvitnileg lög sem Gozzadini greifi vitnar í, sem sett voru á sextándu öld í ýmsum borgum á Ítalíu, gegn óhóflegri notkun silkis, flauels, útsaums og gyllinga í yfirklæði vagna og aukahluti hesta. Árið 1564 hvatti Píus IV. kardínála og biskupa til að nota ekki vagna, eftir tísku hvers tíma, heldur láta konur slíkt eftir og nota sjálfar á hesta. Júlíus hertogi af Brúnsvík gaf út tilskipun árið 1588 um að þegnar hans ættu að hætta að reiða sig á vagna og snúa aftur til hins gagnlega aga að fara um á hestum.
Notkun vagna í Þýskalandi á sextándu öld var ekki minni en á Ítalíu; verslunarstraumurinn, einkum frá austri, hafði lengi streymt inn í þessi tvö lönd í átt til Hollands og auðgað allar borgir í framgangi þess, og hinir ríku kaupmenn byggðu fín hús og kirkjur og ráðhús og myndu fá sitt. Vagnar voru myndarlega skreyttir sem og húsin þeirra. Macpherson segir í verslunarsögu sinni að Antwerpen hafi átt fimm hundruð vagna árið 1560, á tímum Elísabetar drottningar. Frakkland og England virðast hafa verið á eftir öðrum Evrópu á þessu tímabili.
Skemmtilegt Podcast um ferðalög á Englandi og Evrópu fimmtándu og sextándu aldar
Mynd 12. Smíðaður 1549. Elísabet drottning fékk hann 1560.
Fyrsti langferðavagninn var smíðaður á Englandi 1555 fyrir jarl af Rutland, af Walter Rippon, sem einnig gerði langferðavagn 1556 fyrir Maríu drottningu, og 1564, langferðavagn fyrir ríki Elísabetar drottningar; árið 1580 færði jarl af Arundel langferðavagn frá Þýskalandi. Elísabet drottning vildi hins vegar frekar nota vagn mynd 12 sem William Boonen færði henni frá Hollandi árið 1560 og gerði hann að vagnstjóra sínum.
Eiginkona þessa, William Boonen, flutti frá Hollandi listina að stauja föt og var skipuð til að útbúa hina frægu hálskraga drottningar, sem á myndum af henni príða háls hennar. Taylor, sem var kallaður vatnskáldið, segir að Parr gamli hafi gefið honum þessar upplýsingar árið 1605 og bætir við að síðan hafi „langferðavögnum fjölgað með þeirri ógæfu að þurrka út iðn vatnamanna vegna þess að Hackney-vögnum hefur fjölgað meira en nokkru sinni fyrr.” Annar rithöfundur kvartar yfir því að „nú er tekin upp notkun þessara vagna sem fluttir eru frá Þýskalandi, sem hástéttardömur hafi látið smíða fyrir sig til að rúnta um sýslurnar upp og niður við mikla aðdáun allra áhorfenda, og smátt og smátt óx notkun meðal aðalsmanna ásamt öðrum gæðum, svo innan tuttugu ára óx mikil iðn vagnasmíði í Englandi. Birtist í forvitnilegu smáriti eða bæklingi.
Teikning nr. I, táknar bæjarvagn, almennt talinn umfram alla aðra sem kjóla1– eða dómvagn2. Er vagninn sérstaklega skreyttur af þessu tilefni, þó að hann sé almennt notaður í öðrum tilgangi, þó að hann sé almennt notaður í öðrum tilgangi. Þessi vagn er af Frökkum kallaður Coupe3, enda í raun niðurskorinn vagn; hluti af framendanum er skorinn í burtu og aðeins eitt sæti eftir. Áhrifin eru ánægjuleg; línurnar á framendanum falla hver í aðra í tignarlegum sveigjum, og minnkandi hlutinn fyrir ofan gefur pláss fyrir lampann án þess að trufla útlínurnar. Að öðru leyti líkist vagninn bæjarvagninum sem áður er lýst. Hægt að gera sömu breytingar í þeim tilgangi að ferðast, þegar vagninn verður að póstvagni (post chase). — Á þessari teikningu mun glöggur áhorfandi uppgötva nokkra galla. Undirfjöðrin að framan er of lágt niður og fjarlægðin er of mikil á milli efri og neðri beygjunnar. C-fjaðririn að framan rís ekki tignarlega úr rokkernum4 sínum. Lykkjan að framan er ekki fínlega mjókkuð og er illa sett á yfirbygginguna. Afturhluti C-fjaðranna er líka gallaður og botninn á undirstöðu kúsksætisins (Salisbury-boot) hefur enga ákveðna línu. Neðsti bogaferill yfirbyggingarinnar er líka ójafn.
„Salsbury boot“ er strikað kringum með gulu. Uppstigið er með tveimur þrepum til að vagnstjórinn fái aðgang að kassasætinu.
Svipaður vagn er smíðaður, án undirfjaðra og með hreyfanlegan fram- og afturenda hangandi í C-fjöðrunum; farþegar og farangur hvíla allt á C-fjöðrum. Á afturendanum er pallur fyrir tvo þjóna og á framendanum er pallur, sem getur borið kystil að innan. Á þaki yfirbyggingarinnar getur verið farangursbox (imperial)5 og í fremri enda vagnsins er fest stór aurhlíf klædd japönsku leðri; á milli þess og hússins er staðsetning fyrir kúskinn. Þetta formar að öllu leyti venjulegan póst Chariot (Post Chaise). Lamparnir eru svartir og færanlegir og hlíf yfir glerið á daginn.
Til notkunar í langferðum er hægt að færa sæti til og skipta út hamarsklæðissæti og fylgihlutum. Ef ekki er hægt að liggja endilangt inni í húsinu er hægt að taka neðri hluta framhliðarinnar af og lengja framendann í pall sem kallast svefnhús.(dormeuse)6. Sjá mynd.
Þessi vagn er með Imperial box á þaki og imperial insigli á hurðum. Svo er hann útbúinn sem svefnhús.
Kjólavagn: Konur notuðu stundum þennan vagn frekar en að ganga uppstrílaðar í miklum kjólum. ↩︎
Eftirfylgni, eftirlit og ábyrgð á umsjón með meðferð lögfræðilegs máls fyrir skjólstæðing (með framkvæmd málsins). Fagleg ábyrgð er persónuleg. ↩︎
Imperial-vagninn var merktur innsigli um vald ættarinnar og var aðeins notaður við mikilvægustu atburði. Í fyrsta lagi var hann teiknaður af sex hvítum hestum frá Kladrub-keisarafola. Breyttist það snemma á 19. öld í átta. ↩︎
Hestvagnar hafa Dalmatíuhunda sem fylgdardýr. Við erum enn ekki alveg viss um nákvæmlega uppruna dalmatíuhundsins. Hann kom seint til sögunnar miðað við alla mannkynssöguna eða um 1790. Áreiðanlegustu heimildirnar benda til þess að þær séu upprunnar í austurhluta Miðjarðarhafs þaðan sem þær dreifðust til Indlands og yfir Evrópu. Sumir benda á að þeir hafi gert þetta á ferðalögum með rómanska fólkinu. Nafnið gefur okkur uppruna tengingu til Dalmatíu, sögulegs svæðis Króatíu á austurströnd Adríahafs. En vísindamenn hafa komist að því að svo var ekki.
Dalmantíuhundar hafa sterka veiðieðlishvöt og eru frábær kostur til veiða á rottum og meindýrum. Þeir hafa verið notaðir sem fuglahundar, slóðrakningarhundar, sóknarhundar eða í galta- og/eða hjartarveiðar. Dramatísk merking þeirra og greind hafa gert þá farsæla sirkushunda í gegnum tíðina. Dalmatíumenn eru kannski þekktastir fyrir hlutverk sitt sem fylgdarmenn slökkviliðstækja og lukkudýr í eldhúsum. Þar sem Dalmatían og hestar eru mjög samhæfðir var auðvelt að þjálfa hundana í að hlaupa fyrir vagnana til að hjálpa til við að ryðja brautina og leiðbeina hestunum og slökkviliðsmönnum fljótt að eldunum. Dalmatían eru oft taldir vera góðir varðhundar og þeir gætu hafa nýst slökkviliðum sem varðhundar til að vernda eldhús og búnað þess. Slökkvivagnar voru áður dregnir af hröðum og öflugum hestum, freistandi skotmark fyrir þjófa, svo Dalmatían voru haldnir í eldhúsinu til að hindra þjófnað.
Jafnvel í dag er Dalmatían-hundurinn lukkudýr slökkviliðsins og þú getur jafnvel fundið lifandi dæmi í nánast hvaða stórborg sem er um allan heim. Sjónvarpið eða RÚV sýnir þætti sem heita Neyðarvaktin sem fjalla á vandaðan hátt um líf slökkviliðsmanna og á stöðinni er hreinræktaður Dalmantíuhundur. Það er ekki tilviljun.
Skrifað af: René Ostberg Staðreindir rannsakaðar af skrásetjurum Encyclopedia Britannica Síðast endurskoðað 22 mars 2024
Írskir ferðalangar. Hirðingjabundinn þjóðernisminnihlutahópur, frumbyggjar á Írlandi. Írskir ferðalangar búa á Írlandi og víða um Stóra-Bretland, með smærri samfélögum í Kanada og Bandaríkjunum. Þeir hafa lifað sem sérstakur þjóðernishópur með sína eigin menningu, tungumál og gildi, aðgreind frá byggðum írskum samfélögum, um aldir.
Tungumál, menning og samfélag
Írskir ferðalangar tala ensku og eigið tungumál, þekkt ýmist sem Cant, Gammon eða Shelta. Cant er undir áhrifum frá írsku og hiberno-ensku og er enn að mestu óskrifað tungumál. Samkvæmt manntalinu 2016 bjuggu tæplega 31.000 írskir ferðalangar á Írlandi, eða 0,7 prósent íbúanna. Sögulega tengt dreifbýli Írlands, ferðalangar búa í dag aðallega í borgum, flestir búa í Dublin og nærliggjandi úthverfum, þar á eftir Galway og Cork.
Yfirgnæfandi rómversk-kaþólskir, írskir ferðalangar hafa tilhneigingu til að vera trúræknir með sterka trú á hefðbundnum lækningaaðferðum. Þeir hafa líka tilhneigingu til að giftast yngri og eiga stærri fjölskyldur. Meira en tuttugu og fimm prósent heimila írskra ferðalanga eru með sex eða fleiri einstaklingum, samanborið við um fimm prósent meðal almennings, og ferðamenn hafa næstum þrefaldan fjölda fjölbýlisheimila. Stór trygg fjölskyldunet eru afar mikilvæg í samfélögum írskra ferðamanna og veita stuðning og vernd gegn félagslegri útilokun og mismunun gegn ferðamönnum.
Írskir ferðalangar eru stundum ranglega kallaðir sígaunar. Þeir hafa engin erfðafræðileg tengsl við Rómafólkið. Ferðalangar voru líka almennt þekktir sem tinkers á Írlandi. Fengnir af hljóðinu sem verkfæri þeirra gerðu í málmi þegar margir ferðamenn unnu sem blikksmiðir. Bæði sígaunar og tinker eru talin niðrandi hugtök í dag.
Lýsingar á írskum ferðamönnum, allt frá jákvæðum til neikvæðra eða rómantískra staðalímynda, hafa lengi átt sér stað í írskri tónlist, bókmenntum og kvikmyndum. Margir hefðbundnir írskir þjóðlagasöngvarar, tónlistarmenn og sögumenn telja ferðamenn vera mikilvæga uppsprettu efnisskrár þeirra. Meðal þekktra ferðalanga í írskri tónlist eru söngvararnir Margaret Barry og Pecker Dunne og uilleann pipers Felix Doran, Finbar Furey og Paddy Keenan. Tveggja þátta gamanmynd leikskáldsins J.M. Synge The Tinker’s Wedding (1907) var byggð á sögu sem hann safnaði frá dreifbýlum Írum í Wicklow-sýslu. Írskar persónur ferðalanga hafa verið í kvikmyndum, svo sem Into the West 1992 og Snatch 2000, svo ekki sé nú minnst á Peaky Blinders sjónvarpsþættina. Skoska kvikmyndastjarnan Sean Connery var komin af írskum ferðalöngum í gegnum langafa fæddan í Wexford-sýslu sem flutti til Bretlands.
Í íþróttum hafa margir írskir ferðalangar eða fólk af írskum ferðamannaættum orðið hnefaleikameistarar, þar á meðal John Joe Nevin, ólympíski bantamvigtarboxarinn, írski millivigtarmeistarinn Andy Lee og breski heimsmeistarinn í þungavigt, Tyson Fury.
Atvinnuleysi er gríðarlega mikið meðal ferðalanga þó að ferðalangar vinni mun fleiri störf en áður, þar á meðal byggingarvinnu, malbikunar og landmótunar, endurvinnsluþjónustu, umönnunar og heilsugæslu og stjórnunarstarfa. Rasismi og mismunun gegn mönnum heldur áfram að hafa mjög áhrif á líf og stöðu ferðalanga á Írlandi. Ferðabörn eru með miklu lægri menntun, aðeins þrettán lokun framhaldsskóla og innan við eitt prósent í háskólanám. Það er mikill munur á aðgengi að heilbrigðisþjónustu milli ferðalanga og almennings. Ferðamenn upplifa hærri tíðni ungbarnadauða, lægri lífslíkur og hærri tíðni andlegra og almennra veikinda.
Saga
Uppruni írskra ferðalanga er óþekktur, þó að hirðingjar hafi verið til í gelískri menningu á Írlandi öldum saman fyrir landvinninga Englendinga. Erfðafræðilegar rannsóknir árið 2017 fundu út að ferðalangar eru komnir af sömu forfeðrum og innfæddir íbúar. Stofnarnir tveir skiptust fyrir um það bil 12 kynslóðum (eða 360 árum) síðan, sem leiðir til nokkurs erfðafræðilegs munar. Þessar niðurstöður afsanna langvarandi goðsögn um að ferðamenn hafi átt uppruna sinn í hungursneyðinni miklu á fjórða áratug síðustu aldar þegar margir voru á flótta frá heimilum sínum. Hungursneyðarkenningunni var haldið fram á 21. öldina til að reyna að þvinga ferðamenn til að setjast að og samlagast.
Að frátöldum hirðingjum hefur írska ferðamannamenningin langa tengingu við tónlist, viðskipti í fyrirrúmi og fjölskyldu- og skyldleikatengsl. Þegar ferðalangar fluttu á milli bæja tóku þeir með sér söngva og sögur. Einnig voru þeir tinsmiðir, vefarar, landbúnaðarverkamenn, byggingaverkamenn, búfénaðarsölumenn og blómasalar. Hnefaleikar voru einkar vinsælir og sýningar og markaðir voru mikilvægir fundarstaðir. Vel þekkt tákn ferðamannamenningarinnar var litríkt málaður, hestdreginn vagn með tunnu sem margir bjuggu og ferðuðust í.
Á tuttugustu öld varð aukin iðnvæðing á Írlandi til þess að margir ferðamenn urðu úreltir og leiðir til að búa til lífsviðurværi, þar sem plast kom í stað heimilishlutanna úr málmvöru sem ferðamenn höndluðu með og gerðu við og landbúnaðarvélar komu í stað þarfar landbúnaðarverkamanna og dráttardýra. Sífellt fleiri ferðalangar fluttu til Englands eða til borga á Írlandi vegna vinnu, sneru sér að því að selja brotajárn eða vinna á byggingarsvæðum. Hjólhýsi komu í stað hestvagnanna. Vegna blöndunar félagslegrar og lagalegrar mismununar á ferðamönnum, sérstaklega í húsnæði, menntun og atvinnu, tjölduðu margir við vegi, á túnum og á auðum byggingarlóðum.
1963 birti írska ríkisstjórnin skýrslu sína um ferðaþjónustu, sem kynnti þjóðarstefnu um að aðlaga ferðamenn að byggðum. Afleiðingin varð sú að ferðalangar voru fluttir frá vegköntunum og tjaldstæðum yfir á stöðvunarstaði sem reknir voru af sýslumönnum. Stöðvunarsvæðin urðu fljótt alræmd fyrir lélega aðstöðu sína staðsett á jaðri samfélaga, sem einangraði ferðamenn frá mörgum nauðsynlegum þjónustum. Á áttunda áratugnum var ferðafólki skipt í aðskilda skóla og er enn deilt um það í dag.
Upp úr 1980 varð til réttindahreyfing ferðamanna sem krafðist viðurkenningar á stöðu þeirra sem þjóðernisminnihlutahóps auk annarra, menningarlega viðeigandi húsnæðis og betri aðgangs að heilbrigðisþjónustu og menntun. Hagsmunahópar eins og írska ferðamannahreyfingin. Mynduðust þá Pavee Point og National Traveler’s Women Forum þrýstihóparnir. Á Norður-Írlandi voru írskir ferðalangar formlega viðurkenndir sem þjóðernislegir minnihlutahópar árið 1997 og síðan í Bretlandi árið 2000.
Equal Status Act frá 2000 gerði mismunun gegn ferðamönnum ólöglega á Írlandi. Hins vegar voru önnur lög eins og lögin um húsnæðismál (Ýmis ákvæði) frá 2002 (stundum kölluð lögin gegn innbrotum) glæpsamleg hefðbundnum lífsstíl þeirra. Árið 2017 unnu írskir ferðalangar stöðu þjóðernisminnihlutahóps í írska lýðveldinu.
,,Royal Alert Edward Wigan.” Stendur á skjaldar -skiltinu efst á yfirbyggingunni. Svo það mætti komast að þeirri niðurstöðu að vagninn sé á vegum kóngsins af Englandi. Vagninn virðist vandaður og snyrtilegur í frágangi. Lítið meira er hægt að segja því ekki fylgja meiri upplýsingar með aðrar en að myndin er tekin 1889.
Sjaldgæf mynd af horfnum vagni sem var stór þáttur í írsku vagnasögunni!
1880 á Írlandi. Póstvagn en ég veit að hann var líka kallaður stóri strætó meðal fólksins. Sagt er að ekki sé til eitt eintak af upprunalegum vagni þannig að þessi mynd er einkar merkileg.
Yfirlestur: yfirlestur.is
Texti Friðrik Kjartansson Mynd fengin að láni af Facebook
Gufuknúin slökkviliðsvél í hestvagni kvödd í New York 1914
Bandaríkjamenn kalla alla eða flesta slökkviliðs bíla slökkvi vélar eða Engine. Komið frá hestvögnum með gufu drifnar vatnsdælur. Þarna er verið að kveðja vél 39. Sem ekki voru allra og eru ekki allra.
Þessi vagn tilheyrði Marian drottningu Austurríkis sem var seinni eiginkona Filippus IV konungs. Um er að ræða eitt elsta varðveitta eintakið af því sem þekkt er sem „stóri vagninn”. Gerð af stórkostlegum lúxusvagni sem Frakkar smíðuðu fyrstir með varð vinsæll við konungshirðar um alla Evrópu. Flokkast vagninn í barokkstíl vegna stærðar hans. Nýjungin er að farþegarýmið er fulllokað með glerjuðum gluggum. Skreytingarnar eru víða snúningar og svanahálsar. Fjöðrunin er leðurbelti eða -borðar. Húsið var byggt milli 1670 og 1680 með lituðum hnotuharðvið og palo santo sem er og var notaður sem reykelsi, sennilega vegna lyktarinnar. Innréttingin er flauelsklæði útsaumað með silfurþræði.
Vagninn var líka kallaður ,,Svartur” meðal fólks!
Því miður eru engar myndir innan úr vagninum til eins og stendur. En hver veit hvað fiskast?
Póstvagn að leggja úr hlaði með lögreglufylgd vegna gullflutninga 1908. Heimild: State Library W.A.
John Hampton landstjóri 1863. Dr John Hampton var landstjóri Vestur Ástralíu. Frá 28. febrúar 1862 eða 1862 til nóvember 1868. Myndin tekin snemma miðað við vagnáhugafólk. Áhugaverð fyrir vagnáhugafólk. Fann ekki mynd frá sama myndasmið með hestum. Hesta myndir ekki eins vinsælar? Vestur Ástralía var á þeim tíma með mjög líflega útflutningsverslun með hesta og frábæra hesta.
Mynd eftir Alfred Hawes Stone (1801-1873).
Myndin er varðveitt í ríkisbókasafn W.A. (Vestur Ástralíu)
