Author: Frikki

Ofsótt í gegn um aldirnar!

Eftir Alina Bradford útgefin 26 nóvember, 2018

Rómafólkið er þjóð meðal þjóða sem hefur flust um Evrópu í þúsund ár. Róma-menningin býr yfir ríkri munnlegri hefð, með áherslu á fjölskylduna. Rómaveldi er oft haft sem framandi og undarlegt og hefur sætt mismunun og ofsóknum í aldanna rás.

Í dag eru þau ein stærsta þjóðarbrot í Evrópu — um 12 milljónir til 15 milljónir manna, samkvæmt UNICEF, en 70 prósent þeirra búa í Austur-Evrópu.Um milljón Roma býr í Bandaríkjunum samkvæmt Time.

Rómafólkið er samheiti sem Róman einstaklingar nota til að lýsa sjálfum sér. Það merkir „fólk“. Samkvæmt stuðnings hópi Róma (e. Roma Support Group). Samtök sem Rómafólk hefur stofnað til að efla vitund um róman hefðir og menningu.Þeir eru einnig þekktir sem Rom eða Roman. Samkvæmt Open Society Foundations eru sumir aðrir hópar sem teljast til þjóðflokksins. Róman fólkið á Englandi kvíslast frá Króatíu, Kalé frá Wales og Finnlandi, Róman frá Tyrklandi og Domari frá Palestínu og Egyptalandi. Ferðalangar Írlands eru ekki Rómanar að siðferði en þeir eru oft taldir hluti af hópnum.

Róman er einnig stundum kölluð Sígaunar.Sumir sjá það sem niðrandi orð, holdgervingur frá þeim tíma sem talið var að þetta fólk kæmi frá Egyptalandi. Nú er talið að Róma-fólkið hafi flust til Evrópu frá Indlandi fyrir um 1.500 árum. Í rannsókn sem birt var árið 2012 í tímaritinu PLoS ONE var komist að þeirri niðurstöðu að rómastofnar hafa háa tíðni á tilteknum Y-litningi og DNA-hvötum sem finnast aðeins í stofnum frá Suður-Asíu.

Rómanska þjóðin sætti misrétti vegna dökkrar húðar og var eitt sinn hneppt í ánauð af Evrópubúum. Árið 1554 samþykkti enska þingið lög sem gerðu það að verkum að vera sígauni væri refsivert með dauðarefsingu samkvæmt RSG. Róman hefur verið sýnd sem lævísir, dularfullir utangarðsmenn sem segja frá högum og laumufé áður en haldið er til næsta bæjar.Reyndar er hugtakið “gypped” líklega skammstöfun á sígauna sem merkir slyngur, óprúttinn einstaklingur samkvæmt NPR. ( Yfirlestur.is ráðleggur að nota Romanfólk ).

Til að komast af var Roma-liðið stöðugt á ferðinni. Þeir hafa getið sér orð fyrir nafntogaðan lífsstíl og afar móðgandi menningu.Vegna útigangsstöðu og farandstöðu stunduðu fáir nám og læsi var ekki almennt. Margt af því sem vitað er um menninguna kemur í gegnum sögur sem sagðar eru af söngvurum og munnmælasögur.

Auk gyðinga, samkynhneigðra og annarra hópa beindu nasistar sjónum sínum að Rómaveldi í síðari heimsstyrjöldinni. Þýska orðið yfir sígauna, Zigeuner, var leitt af grískri rót sem þýddi „ósnertanleg“ og samkvæmt því þótti hópurinn „óæðri af kynþáttauppruna“.

Romanfólkið var upprætt og sent í búðir til að nota sem þræla eða til að vera drepið. Á þessum tíma fékk dr. Josef Mengele einnig leyfi til að gera tilraunir með tvíbura og dverga úr roman-samfélaginu.

Samkvæmt Minjasafni Bandaríkjanna um helförina drápu nasistar tugi þúsunda Rómana á landsvæðum Sovétríkjanna og Serbíu sem eru hernumin af Þjóðverjum. Þúsundir Rómana til viðbótar voru drepnar í fangabúðunum Auschwitz-Birkenau, Sobibor, Belzec, Chelmno og Treblinka.Einnig voru búðir sem heita Zigeunerlager og voru einungis ætlaðar Rómafólki.Talið er að allt að 220.000 Róma hafi látist í Helförinni.

Róman menning

Staðalmyndir og fordómar hafa í aldaraðir haft neikvæð áhrif á skilning á Rómamenningu, samkvæmt rómaverkefninu.Rómafólkið er dreifð þjóð til margra svæða og hefur samspil þjóðlegrar menningar og íbúanna í kring haft áhrif á menningu þeirra. Engu að síður eru sérstæðir og sérstakir þættir róma-menningar. Engu að síður eru sérstæðir og sérstakir þættir róma-menningar.

Andleg viðhorf

Rómanar fylgir ekki eigin trú,heldur taka þeir oft upp ríkjandi trúarbrögð landsins þar sem þeir búa, samkvæmt Open Society, og lýsa sjálfum sér sem „mörgum stjörnum sem eru dreifðar í augsýn Guðs.“Sumir hópar Rómana eru kaþólskir, múslímar, hvítasunnumenn, mótmælendur, anglíkanar ( óþekkt orð ) eða baptistar.

Rómanar búa við flóknar reglur sem stýra hlutum eins og hreinleika, hreinleika, virðingu, heiðri og réttlæti.Þessar reglur eru nefndar það sem er „Rromano“. Rromano merkir að hegða sér með reisn og virðingu sem Róma-manneskja, samkvæmt Open Society. “Rromanipé er það sem Róman nefnir heimsmynd sína.

Tungumál

Þó að hópar Rómana séu fjölbreyttir tala þeir allir eitt og sama tungumálið, sem nefnist Rromanës.Rromanës á rætur í sanskrítískum málum og er skyld hindí, punjab, úrdú og Bengal samkvæmt RSG. Enskir mælendur hafa fengið sum rómuð orð að láni, þar á meðal „pal“ (bróðir) og „lollipop“ (úr lolo-phabai-kossum, rautt epli á priki).

Stigveldi

Venjan er að allt frá 10 til nokkra hundruða af hópum stórfjölskyldna myndi bönd eða hópa, sem ferðast saman í hjólhýsum. Smærri bandalög, sem kallast Vitsas, eru mynduð innan hópanna og samanstanda af fjölskyldum sem eru leiddar saman með sameiginlegum uppruna.

Hver hópur er leidd af formanneskju, sem er kosið til lífstíðar. Þessi einstaklingur er höfðingi þeirra. Forstöðukonan í hópnum, sem nefnist phuri dai, gætir velferðar kvenna og barna hópsins. Í sumum hópum leysa öldungarnir úr ágreiningi og fara með refsingar, sem byggjast á hugtakinu heiður. Refsing getur þýtt mannorðsmissi og í versta falli brottvísun úr samfélaginu, samkvæmt RSG.

Fjölskyldugerð

Rómanar leggur mikið upp úr nánum fjölskyldutengslum, samkvæmt Rroma-stofnuninni: “Rroma hafði aldrei land, ekki konungsríki eða lýðveldi, þ.e.a.s. hafði aldrei stjórnvald sem framfylgdi lögum eða úrskurðum. Fyrir Roma er grunneining „eining“ mynduð af ættinni og ætterni.“

Bandalög fela yfirleitt í sér að stórfjölskyldan búi saman. Í dæmigerðri heimiliseiningu getur verið höfuð fjölskyldunnar og eiginkona hans, giftir synir þeirra og tengdadætur ásamt börnum þeirra og ógift ung börn og fullorðin börn.

Romani giftist að jafnaði ung — oft á táningsaldri —og mörg hjónabönd eru skipulögð. Brúðkaup eru að jafnaði mjög vel útfærð þar sem um er að ræða mjög stóran og litríkan kjól fyrir brúðina og hinar fjölmörgu viðstaddar hennar. Þó að á tilhugalífsskeiðinu séu stúlkur hvattar til að klæða sig ögrandi er kynlíf eitthvað sem ekki er stundað fyrr en eftir giftingu, samkvæmt The Learning Channel. Sumir hópar hafa lýst því yfir að engin stúlka undir 16 ára aldri og enginn drengur undir 17 ára aldri verði gift samkvæmt BBC.

Gestrisni

Yfirleitt er Róman fólk hrifið af sjónhverfingum. Rómantísk menning leggur áherslu á að sýna auð og velmegun, samkvæmt róma-verkefninu.Konur í Róm eru gjarnan með gullskartgripi og höfuðföt skreytt mynt. Á heimilum verða oft sýningar á trúarlegum táknmyndum, með ferskum blómum og gull- og silfurskrauti.Þessir sýningargripir eru taldir heiðvirðir og til góðs.

Einnig þykir það heiður að deila árangri sínum og munu veitendur sýna gestrisni með því að bjóða upp á mat og gjafir. Líta má á örlæti sem fjárfestingu í tengslaneti félagslegra tengsla sem fjölskylda getur þurft að reiða sig á þegar á bjátar.

Roman fólk í dag

Á meðan enn eru ferðabönd nota flestir bíla og húsbíla til að flytja á milli staða frekar en hesta og vagna fortíðarinnar.

Í dag hafa flestir Rómabúar komið sér fyrir í húsum og íbúðum og eru ekki auðgreinanlegir. Vegna áframhaldandi mismununar viðurkenna margir ekki rætur sínar opinberlega og opinbera sig einungis fyrir öðrum Rómverjum.

Meðan ekki er til staðar efnislegt land sem tengist róman-fólkinu var Alþjóða-rómasambandið formlega stofnað árið 1977. Árið 2000 lýsti 5. heimsþing Rómverja árið 2000 Rómantíka opinberlega þjóð utan landsteinanna.

Á áratugnum sem Róman fólkið var felld inn í skuldbindingu. Skuldbundu tólf Evrópulönd sig til að uppræta mismunun gegn Róman fólki. ( 2005-2015 ). Átakið beindist að menntun, atvinnumálum, heilbrigðismálum og húsnæðismálum, auk kjarna mála er varða fátækt, mismunun og samþættingu kynja- og jafnréttissjónarmiða.Samkvæmt upplýsingum frá yfirvöldum í Rússlandi, þrátt fyrir frumkvæðið, er Roma þó áfram beitt víðtækri mismunun.

Samkvæmt skýrslu mannréttindastjóra Evrópuráðsins er skammarlega lítið um framkvæmd varðandi mannréttindi Róma… Í mörgum löndum er hatursorðræða, áreitni og ofbeldi gegn Rómafólki á boðstólum.

boðstólum.

8. apríl er alþjóðlegur dagur Róma, dagur til að vekja athygli á málefnum Rómasamfélagsins og halda upp á Róma-menninguna.

Frekari skýrslugjöf Tim Sharp, ritstjóra tilvísunarritsins.

Heimild: www.livescience.com

Þýðing og samantekt Friðrik Kjartansson

Yfirlestur: malfridur.is