Charles GoodyearCharles Goodyear
Uppfinningamaðurinn sem breytti heiminum en dó snauður og veikur!
,,Ekki fer saman gæfa og gjörvileiki”
Charles Goodyear hætti í skóla 12 ára gamall og hóf störf í vélbúnaðarverslun föður síns í Connecticut. Hann giftist Ella Clarisse Beecher 23 ára gamall og fljótlega eftir það fluttu þau hjónin til Fíladelfíu þar sem Goodyear opnaði eigin vélbúnaðarverslun.
Goodyear var hæfur kaupmaður en ástríður hans voru efnafræði, efnisfræði og uppfinningar. Seint á tíunda áratugnum varð hann sérstaklega heillaður af því að finna og bæta hagnýta notkun á náttúrulegu gúmmíi (kallað Indlandsgúmmí). Tilraunir hans myndu breyta heiminum en leið Goodyears til árangurs yrði krefjandi.
Árið 1830, 29 ára gamall, var Goodyear haldinn heilsubresti og gúmmítilraunir hans (sem hann hafði fjármagnað með lántöku) höfðu ekki borið árangur. Í lok ársins var fyrirtæki hans orðið gjaldþrota og hann var settur í skuldafangelsi. Þetta var grunsamleg byrjun á ferli hans sem vísindamanns og uppfinningamanns.
Helstu vandkvæðin við að finna notkunarmöguleika fyrir náttúrulegt gúmmí voru þau að efnið var óteygjanlegt og ekki endingargott, brotnaði niður og límdist við hitastig. Goodyear var staðráðinn í að finna efnafræðilega lausn á þessum vandamálum og hóf tilraunir sínar í fangelsinu. Eftir fjölda mistaka urðu tímamót þegar hann reyndi að hita gúmmíið með brennisteini og öðrum íblöndunarefnum. Árið 1843 skrifaði hann vini sínum: „Ég hef fundið upp nýja aðferð til að herða gúmmí með brennisteini og hún er jafn betri en gamla aðferðin og malarjárnið er betra en steypujárnið. Ég hef kallað það Vulkansuðu“.
Goodyear sótti um einkaleyfi fyrir gúmmíi með Vulkansuðu 24. febrúar 1844. (Sama aðferð notuð í dag og fyrir 180 árum). Einkaleyfið var gefið út fjórum mánuðum síðar. Það er vulkansuðu að þakka að gúmmí er hægt að nota í dekk, skósóla, slöngur og ótalmargt annað. Þetta var eitt mikilvægasta tækniafrek 19. aldar.
Útskýring: ,,Vulcanization” er ferli þar sem gúmmísameindir eru efnafræðilega tengdar saman með hita og þrýstingi við lífræn/ólífræn efni. Gúmmíið sem er efnafræðilega tengt saman kallast vulkansuða.
Varð Charles Goodyear þá auðugur af þessum sökum? Því miður nei. Hann hélt áfram að berjast fjárhagslega alla ævi, lenti í deilum við aðra uppfinningamenn um gildi einkaleyfis síns og kom í veg fyrir að hann gæti hagnast á því. Á sama tíma fékk Clarissa, kona hans, berkla og stór hluti tekna fjölskyldunnar fór í lækniskostnað hennar og umfangsmikil ferðalög í leit að lækningu. Clarissa lést árið 1848, 39 ára að aldri, og eftir stóðu sex börn, á aldrinum 4-17 ára.
Goodyear var 54 ára gamall og átti enn í erfiðleikum með að verja einkaleyfi sín og markaðssetja uppfinningu sína. Hann giftist Mary Starr sem var 40 ára gömul (hún hafði ekki verið gift áður) og þau áttu eftir að eignast tvö börn. Hjónabandið var ánægjulegt en Goodyear átti ekki að njóta þess lengi.
Goodyear varð fyrir skaðlegum áhrifum margra ára innöndun af völdum hættulegra efna og veiktist til óbóta á hóteli í New York þann 1. júlí 1860 og lést síðar sama dag. Hann var 59 ára þegar hann lést, auralaus og skuldugur.
Tæpum 40 árum síðar var hjólbarða- og gúmmíi fyrirtækið Goodyear, sem Frank Seiberling stofnaði í Akron í Ohio, nefnt til heiðurs Charles Goodyear. Hvorki Charles Goodyear né nokkur í fjölskyldu hans tengdust fyrirtækinu.
Sagnfræðingurinn Samuel Eliot Morrison velti fyrir sér afrekum Goodyears og sagði: „Sagan um Goodyear og uppgötvun hans á efnasuðunni er ein sú áhugaverðasta og lærdómsríkasta í sögu vísinda og iðnaðar.“ En eins og hann bætti við: „Þetta er líka epísk saga um þjáningar og sigur mannsins, því líf Goodyears var nánast samfelld barátta gegn fátækt og heilsuleysi.“ Goodyear var sjálfur heimspekingur um að hann hefði ekki náð fjárhagslegum árangri og skrifaði að hann væri ekki tilbúinn að kvarta yfir því að hann hefði plantað og aðrir hefðu safnað ávöxtunum. Ekki ætti að meta kosti starfsframa í lífinu eingöngu út frá stöðluðum dollurum og krónum, eins og of oft er gert. Maðurinn hefur bara ástæðu til að sjá eftir því þegar hann sáir og enginn uppsker.“
Heimild: A Daly Dose Of History á Facebook
Þýddi og skrásetti: Friðrik Kjartansson
Yfirlestur: yfirlestur.is
